આપણે બધાએ નાનપણથી ઘણા મેળા જોયા હશે અને તેના વિશે સાંભળ્યું, જોયું અને મુલાકાત લીધી હશે, પરંતુ શું તમે ક્યારેય ગધેડાનો મેળો જોયો છે ? કદાચ તમે આ મેળા વિશે પહેલીવાર સાંભળી રહ્યા છો, પરંતુ ભારતનો એકમાત્ર ગધેડાનો મેળો મધ્ય પ્રદેશ જિલ્લાના સતનાના ધાર્મિક શહેર ચિત્રકૂટમાં યોજાયો હતો.
ભારતનો એકમાત્ર ગધેડાનો મેળો મધ્ય પ્રદેશ જિલ્લાના સતનાના ધાર્મિક શહેર ચિત્રકૂટમાં યોજાયો છે, વિવિધ રાજ્યોના વેપારીઓ ગધેડા અને ખચ્ચર સાથે ચિત્રકૂટ આવે છે. ગધેડા અને ખચ્ચર માટે અહીં બોલી લાગે છે. અહીં મેળો નિહાળનારાઓની સાથે-સાથે ખરીદદારોની પણ ભારે ભીડ જોવા મળે છે.
દિવાળીના બીજા દિવસથી પવિત્ર મંદાકિની નદીના કિનારે ગધેડાનો ઐતિહાસિક મેળો ભરાય છે. પરંતુ આ વખતે આ મેળામાં 15 હજાર જેટલા જ ગધેડા આવ્યા હતા. તે જ સમયે, વિવિધ કદ, રંગ અને જાતિના આ ગધેડાઓની કિંમત 10 હજાર રૂપિયાથી લઈને 1.50 લાખ રૂપિયા સુધીની છે. વેપારીઓએ પોતાની તપાસ કર્યા પછી ગધેડાઓની બોલી લગાવી અને ખરીદે છે. અહેવાલો અનુસાર છેલ્લા 2 દિવસમાં લગભગ 9 હજાર ગધેડા વેચાયા હતા. જેના કારણે આ મેળામાં વેપારીઓને 20 કરોડનો વેપાર થયો હતો.
અત્રે એ નોંધનીય છે કે આ મેળાની શરૂઆત મુગલ બાદશાહ ઔરંગઝેબ દ્વારા કરવામાં આવી હતી. ત્યારથી આજદિન સુધી આ મેળો પરંપરાગત રીતે ભરાય છે. આ મેળો 3 દિવસ સુધી ચાલે છે. જ્યાં મુઘલ શાસક ઔરંગઝેબની સેનામાં શસ્ત્રો અને લોજિસ્ટિક્સની અછત હતી, ત્યારે આખા વિસ્તારમાંથી ગધેડા, ખચ્ચર એકઠા કરવામાં આવતા હતા અને તેમના ગધેડા આ ક્ષેત્રમાં ખરીદવામાં આવતા હતા. ત્યારથી, દર વર્ષે વ્યવસાયની આ પ્રક્રિયાનું આયોજન કરવામાં આવે છે.

દેશના આ અનોખા મેળાને જોવા માટે લોકો દૂર-દૂરથી આવે છે, દિવાળીના બીજા દિવસથી ચિત્રકૂટની પવિત્ર મંદાકિની નદીના કિનારે આ 3 દિવસીય મેળાનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે, દૂર-દૂરથી આવતા લોકોની ભીડ જામે છે. તેઓ તેમના ગધેડા ખચ્ચર સાથે લાવે છે અને ખરીદી અને વેચાણ કરે છે સાથે જ 3 દિવસીય મેળામાં લાખોનો વેપાર થાય છે.
ઉલ્લેખનીય છે કે આથી આ મેળાનું ઐતિહાસિક મહત્વ પણ છે. ચિત્રકૂટ નગર પંચાયત દ્વારા દર વર્ષે દીપાવલી નિમિત્તે મંદાકિની નદીના કિનારે આવેલા મેદાનમાં ગધેડા મેળાનું આયોજન કરવામાં આવે છે, જેના બદલામાં ગધેડાના વેપારીઓ પાસેથી આવક વસૂલવામાં આવે છે. આ સાથે જ મેળાના સંચાલકો કહે છે કે આધુનિક યુગમાં ટ્રાન્સપોર્ટેશનનું સ્થાન મશીનોએ લીધું છે જેના કારણે ગધેડા અને ખચ્ચરના ભાવ અને નફામાં ઘટાડો થયો છે.
કોરોના કાળના કારણે અહીં 2 વર્ષ બાદ આ મેળાનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે, જો કે મેળામાં દરરોજ હજારોની સંખ્યામાં ગધેડા આવતા હતા, પરંતુ આ વખતે ઓછી સંખ્યામાં જ વેપાર થયો છે, કોરોના અને મોંઘવારીના કારણે અહી 2 વર્ષ બાદ આ મેળાનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. ગધેડાનો ધંધો ઘટી રહ્યો છે.